Dünyamızdaki açlık tehlikesi, dünya nüfusunun hızlı artması sonucunda gündeme gelmektedir. Dünya nüfusunun hızlı bir biçimde artmasına paralel olarak, gıda maddelerine olan ihtiyaç da artmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi için birim alandan daha fazla verim elde edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla da tarımda verimi arttırıcı çeşitli maddeler kullanılmaktadır. Bu maddelerden biri de pestisitlerdir. Tarımda pestisitlerin bilinçsiz ve kontrolsüz kullanımı bir çok sorunu da beraberinde getirmiştir. Bilinçsizce uygulanan pestisitler çevre kirlenmesine yol açmakta, insan ve diğer canlıların sağlıklarını tehdit etmekte, organizmalarda dayanıklılığa ve besinlerde kalıntıya sebep olmaktadır. Öte yandan pestisitler kontrolsüzce kullanıldığında, bitkilerin yapısında da olumsuzluklara neden olduğu çeşitli araştırıcılarca bildirilmiştir.
Pestisitler çeşitli şekilde sınıflandırılabilirler. En yaygın sınıflandırma şekli hedef organizmaya göre yapılandır. Buna göre;
Insektisit: Hedef organizması böcek olan pestisitler
Fungusitler: Hedef organizması mantar olan pestisitler
Herbisitler: hedef organizması yabancı otlar olan pestisitler
Akarisitler: Hedef organizması akar ve örümcekler olan pestisitler
Nematositler: Hedef organizması larva(kurt) olan pestisitler.
Mollusitler: Hedef organizması yumuşakcalar olan pestisitler.
Rodentisit: Hedef organizması kemirgenler olan pestisitlerdir.
Fungusitler yaygın kullanımları ile pestisitlerin büyük bir kısmını kapsamaktadır. Tarımda hemen her bitkideki hastalığa karşı kullanılan fungusitler bulunmaktadır. Kalıntı bırakma riski taşıyan fungusitlere alternatif fungusitler de üretilmiştir. Bunlardan bir tanesi de Fosetyl-Al dır.
Fosetyl-Al başta narenciye olmak üzere bir çok üründe ruhsatlıdır. Fosetyl-Al; Çift yönlü sistemiktir. Bitki öz suyunda yapraktan köke, kökten yaprağa taşınır. 5-6 saat içinde bitki bünyesine alınarak, bir yandan yukarıya doğru, ilaçlamadan sonra oluşan yeni sürgün ve yapraklara, diğer yandan aşağıya doğru, en ince köklere kadar taşınır. Hastalık etmenleri üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere sahiptir. Etmenin sporlarının çimlenmesini önlemek suretiyle gösterdiği koruyucu etki yanında, misel gelişimini engelleyerek gösterdiği tedavi edici özellikleri, Fosetyl-Al’in hastalık üzerindeki doğrudan etkisini oluşturur. Bitki patojenlerinin gelişmelerini engelleyen fitoaleksinler ve diğer toksik metabolitlerin artışına neden olarak, bitkiye dayanıklı çeşit özelliği kazandırmak suretiyle, hastalık üzerindeki dolaylı etkisini gösterir. Arılara zehirli değildir.
Fosetyl-Al nin kullanımı sonrasında bitki bünyesinde metaboliti olan fosforoz asite dönüşümü söz konusudur. Fosforoz asit tek başına ruhsatlı olmasının yanı sıra fosetyl-al metaboliti de olduğu için enstrümantal analizlerde sonuç raporlanırken fosforoz asit ve fosetyl al sonucunun toplamı olacak şekilde toplam fosetyl olarak raporlanmaktadır.
Fosforoz asit birçok bitki gübresinin de içeriğini oluşturmaktadır. Kullanılan yaprak ve damlama gübreleri ile bitki bünyesine alınan fosforoz asit bitki bünyesinde kalıntılara sebep olabilmektedir.
Avrupa Birliğinin 2016/75 komisyon kararına göre bazı ürün gruplarında fosetyl-al maksimum kalıntı limitlerine düzenleme gelmiştir. Buna göre fosetyl-al maksimum kalıntı limiti kiraz için 75mg/kg dan 2 mg/kg a düşürülmüştür. Ayrıca yine Nar için 75mg/kg olan limit 2 mg/kg a düşürülmüştür.
Avrupa ihracatında kalıntı riski teşkil etmeyen Fosetyl-Al bu düzenlemeden sonra ciddi anlamda kalıntı sorunu teşkil etmeye başlamıştır. Gübre kaynaklı ya da direkt fosforoz asit kullanımı sonrası bitki bünyesinde biriken kalıntılar sebebiyle ihracatı yapılan özellikle kiraz ve nar ürünlerinde ciddi sorunlar yaşanmış ve birçok parti ürünün geri iadesi yapılmıştır.
Günümüzde özellikle üreticilerin bu konuya karşı duyarlı olması gerekmektedir. Üreticilerin, genel ruhsatlı gübrelerin kullanımı öncesi hangi ürüne uygulayacaklarını beyan etmeleri ve zirai ilaç bayilerinin bu hassas durum için üreticiyi uyarmaları gerekmektedir. Aksi takdirde ülkemiz için en büyük pazarlardan birisi olan Avrupa ülkelerine ihracat yapılmasının önü engellenmiş olacaktır.
ARMAĞAN GÖRMEZ
AIR ALAŞEHİR ANALYTIK ANALİZ LABORATUVARI
KALINTI BİRİMİ ANALİSTİ